จำปีแขก เป็นไม้ทรงพุ่มขนาดเล็ก มีความสูงของลำต้นประมาณ 3 เมตร แตกกิ่งก้านสาขามากมาย มีขนนุ่มสั้นสีน้ำตาลอมแดงปกคลุมอยู่บริเวณกิ่งอ่อนและยอดอ่อน
ใบจำปีแขกเป็นรูปขอบขนานแกมรูปวงรี ออกเป็นใบเดี่ยวเรียงเวียนสลับกันตามกิ่งก้านและปลายยอด แผ่นใบเรียบ หนา เหนียว มีสีเขียวเข้มเป็นมัน ขอบใบเรียบ โคนและปลายใบแหลม มองเห็นหูใบได้ชัดเจน มีขนาดความกว้างของใบประมาณ 2-5 ซม. ยาวประมาณ 3-10 ซม. ก้านใบยาวประมาณ 3-5 มม. มองเห็นเส้นแขนงใบได้ไม่ชัดเจนนัก แตกใบเป็นทรงพุ่มกลมสวยงาม ดอกออกเป็นดอกเดี่ยวๆ บริเวณซอกใบ ลักษณะกลีบดอกเป็นรูปไข่กลับสีขาว สีเหลือง หรือสีชมพูเข้ม มีจำนวน 6 กลีบ กลีบดอกหนาและแข็ง ฉ่ำน้ำ เมื่อดอกบานเต็มที่จะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 3-4 ซม. กาบหุ้มดอกจะปกคลุมไปด้วยขนสีน้ำตาลนุ่มคล้ายกำมะหยี่ เกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียยาวประมาณ 10 มม.
ดอกจำปีแขกมีกลิ่นหอมคล้ายกลิ่นกล้วยสุก กลิ่นหอมแรงในช่วงเช้าและเย็น ส่วนในเวลาอื่นก็จะหอมอ่อนๆ ได้ตลอดทั้งวัน เริ่มผลิดอกในช่วงเดือนมีนาคมหรือเมษายน ดอกที่บานเต็มที่แล้วมักจะร่วงโรยไปภายใน 1-2 วัน แต่จะให้ดอกดกและทยอยให้ดอกไปเรื่อยๆ ตลอดทั้งปี ทั้งนี้ ก็ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของต้นและความชื้นในดินด้วย
ประโยชน์
- รากใช้เป็นยารักษาโรคกระบังลมเคลื่อน
- เปลือก ราก ใช้เป็นยาเบื่อปลา
- เปลือกต้นใช้เป็นยาแก้ไอ
- แก่นใช้เป็นยาขับประจำเดือน
- ใบเป็นยาต้านเชื้อมาเลเรีย
- ดอกมีน้ำมันหอมระเหย สกัดทำยานวดแก้ปวดเมื่อย