นมสวรรค์ดอกเหลือง

ลักษณะของนมสวรรค์

• ต้นนมสวรรค์ หรือ ต้นพนมสวรรค์ จัดเป็นไม้พุ่มสูง มีลำต้นตรงและเป็นเหลี่ยมสี่เหลี่ยมเป็นข้อ ๆ และไม่มีกิ่ง แต่มีก้านใบซึ่งจะแตกออกจากตรงลำต้นโดยตรง ลำต้นมีความสูงได้ถึง 3 เมตร^[ ส่วนเปลือกต้นมีลักษณะเรียบ เป็นสีน้ำตาลแกมเขียวขยายพันธุ์ด้วยการใช้เมล็ด มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศจีน มาเลเซีย และฟิลิปปินส์ ส่วนประเทศไทยอาจพบได้ตามชายป่า

• ใบนมสวรรค์ ใบเป็นใบเดี่ยวออกเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ลักษณะของใบเป็นฝ่ามือรูปไข่กว้างหรือรูปไข่เกือบกลม ใบกว้างประมาณ 7-38 เซนติเมตรและยาวประมาณ 4-40 เซนติเมตร ขอบใบหยักเว้าลึกเป็นแฉก 3-7 แฉก ปลายแฉกจะแหลม ฐานใบเป็นรูปหัวใจ ขอบใบเป็นจักคล้ายฟันเลื่อย ผิวใบมีขนและต่อมกระจายอยู่ทั้ง 2 ด้าน ส่วนหลังใบเรียบมีสีเขียวเข้ม ส่วนท้องใบมีขนสากระคายมือและมีสีอ่อนกว่า และมีก้านใบยาวประมาณ 3-15 เซนติเมตร หรืออาจยาวกว่า มีร่องตามยาว

• ดอกนมสวรรค์ หรือ ดอกพนมสวรรค์ ออกเป็นช่อแบบแยกแขนงขนาดใหญ่ที่ปลายยอด ดอกมีสีแดงหรือสีส้ม ช่อดอกเป็นชั้นคล้ายฉัตรหรือรูปไข่ ขนาดช่อดอกกว้างประมาณ 20-30 เซนติเมตรและยาวประมาณ 30-35 เซนติเมตร ก้านช่อดอกเป็นเหลี่ยม กลีบดอกสมมาตรด้านข้าง กลีบดอกมี 5 กลีบ มีขนกระจายด้านนอก ส่วนกลีบดอกเป็นรูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาวประมาณ 0.7-1.4 เซนติเมตร มีขนและต่อมกระจายด้านนอก กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาว มีความยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร มีเกสรตัวเมีย มีรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ส่วนรังไข่เป็นรูปทรงรีเกือบกลม มีความยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร เกลี้ยง ส่วนก้านเกสรตัวเมียจะยาวเท่ากับเกสรตัวผู้อันยาวหรือยาวกว่าเล็กน้อย โดยยอดเกสรจะแยกเป็น 2 แฉกสั้น ๆ มีใบประดับเป็นรูปไข่แกมรูปรี ยาวประมาณ 1-5 เซนติเมตร โดยใบประดับย่อยรูปแถบยาวได้ประมาณ 1 เซนติเมตร กลีบเลี้ยงเป็นรูประฆังสีส้มแดง มีด้วยกัน 5 กลีบ โคนเชื่อมกัน หลอดกลีบเลี้ยงสั้น ๆ ปลายแยก 5 กลีบ เป็นรูปใบหอก ยาวประมาณ 5 มิลลิเมตร มีต่อมและขนกระจาย ดอกเล็กที่ออกเป็นช่อเป็นชั้นคล้ายฉัตรจะมีอยู่ 2 ชนิดด้วยกัน คือ ชนิดดอกขาวจะเรียกว่า “นมสวรรค์ตัวผู้” และอีกชนิดคือดอกสีแดงที่เรียกว่า “นมสวรรค์ตัวเมีย“

• ผลนมสวรรค์ ผลมีลักษณะกลม มีขนาดเล็กสีเขียว ผลผนังชั้นในแข็ง ทรงกลม มี 2-4 พู มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-9 เซนติเมตร ผลเมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำเงินแกมเขียวหรือสีดำ และในผลมีเมล็ดเดียว มีลักษณะแข็ง

สรรพคุณของนมสวรรค์

1. ต้นนมสวรรค์ช่วยลดไขมันในเส้นเลือด (ราก, ดอก, ต้น)
2. รากและเหง้ามีฤทธิ์ช่วยลดความดันโลหิต โดยพบว่ารากและเหง้ามีน้ำมันหอมระเหย มีกลิ่นเฉพาะตัวและมีสาร 2-asarone ซึ่งมีฤทธิ์ช่วยลดความดันโลหิต แต่มีรายงานพบว่าเป็นพิษต่อตับและอาจทำให้เกิดโรคมะเร็งได้ จึงต้องรอการศึกษาความเป็นพิษเพิ่มเติมก่อนการนำมาใช้ (ราก)
3. รากใช้ฝนกับน้ำดื่มแก้ไข้ ช่วยแก้ไข้มาลาเรีย แก้ไข้เหนือ (ราก)
4. ช่วยแก้ไข้เพื่อโลหิต (มีอาการไข้และถ่ายเหลว อาเจียนเป็นเลือด และมีผื่นขึ้นบริเวณผิวหนัง) (ราก)
5. ช่วยแก้วัณโรค (ราก)
6. ทางภาคอีสานมีการใช้รากนมสวรรค์มาต้มดื่ม เพื่อช่วยแก้อาการตึงในหนังศีรษะและอาการปวดในเบ้าตาได้ดี (ราก)
7. ช่วยรักษาอาการแน่นอก (ใบ) แก้ลมในทรวงอก (ใบ)
8. ใบนำมาตำใช้พอกทรวงอก แก้ทรวงอกอักเสบ (ใบ)
9. ช่วยขับเสมหะ (ราก)
10. ช่วยทำให้อาเจียน ในกรณีที่ผู้ป่วยได้กินสารพิษและต้องการขับสารพิษออกจากทางเดินอาหาร ให้กินครั้งละมากกว่า 2 กรัม จะทำให้อาเจียน (ราก)
11. รากใช้ฝนกับน้ำดื่ม แก้อาการปวดท้อง (ราก)
12. ช่วยขับลม ขับลมให้ซ่านออกมาทั่วร่างกาย (ราก)
13. รากใช้แก้โลหิตในท้อง (ราก)
14. รากนมสวรรค์ใช้เป็นยาถ่าย (ราก)
15. รากใช้ต้มกับน้ำดื่ม ช่วยขับน้ำคาวปลาของสตรี (ราก)
16. ช่วยแก้อาการตกเลือด^[4],[9] แก้โลหิตในท้อง (ดอก)
17. รากนำมาฝนใช้ทารักษาฝี (ราก)
18. ช่วยแก้พิษฝีฝักบัว (ต้น)
19. ช่วยแก้พิษฝีกาฬ (ดอก)
20. ช่วยแก้พิษฝีดาษ (ใบ)
21. ช่วยแก้ฝีภายใน (ราก, ดอก, ต้น)
22. ช่วยแก้ประดวงลม ประดวงไฟ (ราก)
23. ช่วยแก้พิษจากแมลงสัตว์กัดต่อย (ราก, ดอก, ต้น) ต้นช่วยแก้พิษ
24. แก้อาการอักเสบเนื่องจากตะขาบและแมงป่องกัด (ต้น), นอกจากนี้ดอกยังช่วยแก้พิษที่เกิดจากการติดเชื้อได้อีกด้วย (ดอก)
25. ใบนมสวรรค์นำมาตำแล้วพอกแก้ไข่ดันบวม พอกแก้ลูกหนูใต้รักแร้บวม (ใบ)
26. ใบสดนำมาตำเป็นยารักษาอาการปวดข้อและปวดประสาท (ใบ)
27. รากใช้ต้มกับน้ำดื่ม ช่วยบำรุงน้ำนม (ราก)
28. มีการใช้สมุนไพรนมสวรรค์ร่วมกับรากหญ้าคาและผักคราดหัวแหวน เพื่อใช้รักษาโรคปัสสาวะขัดและใช้เข้าตำรับยาขับนิ่ว (ไม่ระบุส่วนที่ใช้)

ประโยชน์ของนมสวรรค์

• ประโยชน์นมสวรรค์ ในปัจจุบันได้มีการเพาะปลูกต้นไม้นมสวรรค์เพื่อเป็นไม้ประดับกันมากขึ้น เนื่องจากดอกนมสวรรค์มีสีและรูปทรงที่สวยงาม
• ยอดอ่อน ใบไม่อ่อนไม่แก่ นำมาใช้ประกอบอาหารได้ เช่น การทำแกง (คนเมือง) มีกลิ่นเหม็นเขียวเล็กน้อย หากนำมาปรุงอาหารกลิ่นจะหายไป ด้วยการหั่นเป็นฝอยใส่ลงในกะทิแล้วใช้รองก้นกระทงสำหรับห่อหมก แล้วนำห่อหมกไปนึ่งให้สุก ใบของนมสวรรค์ก็จะไม่มีกลิ่นเหม็นเขียว อีกทั้งยังช่วยให้มีรสชาติหวานชวนน่ารับประทานยิ่งขึ้น
• ผลนมสวรรค์สามารถนำมาเป็นสีย้อมผ้าได้ โดยจะให้สีม่วงแดง

*ภาพและข้อมูลจาก https://www.medthai.com/